Tot de eerste wereldoorlog

Van 1900 tot de Eerste Wereldoorlog zien de pin-ups er uit als statige dames, gezet en aristocratisch. Hun bloot op de foto is meestal geen echt bloot maar een vleeskleurige maillot die hen van hals tot enkels bedekt en alleen de schijn van bloot wekt. Tijdens de oorlogsjaren blijven de vrouwen alleen achter terwijl hun mannen dienst doen aan het  front. De vrouwen beleven een ongekende vrijheid van handelen en worden zelfstandiger omdat zij nu alle problemen alleen moeten oplossen. Bovendien krijgen de Amerikaanse en veel Europese vrouwen in de jaren ’10 en ’20 kiesrecht waardoor hun zelfbewustzijn wordt gestimuleerd. De jaren ’20 is een tijd waarin de kijk op het leven bijzonder positief is: de oorlog is voorbij en zoiets verschrikkelijks zou nooit meer terugkomen (dacht men), de techniek neemt een grote vlucht en er is een nieuwe muziekstroming ontstaan, de Dixieland die vooral vrolijk is, en de daarbij horende dans de Charleston. Vrouwen gaan buitenshuis werken, zij roken en drinken en vieren feest en de mode is veel frivoler geworden: de rokken worden korter en de dames proberen de mannen te verleiden door meer bloot te laten zien. De pin-up van de jaren ’20 en ‘30 lijkt dan ook in niets meer op haar voorgangster uit de belle epoque. Nu ziet ze er uit als een jong en tenger meisje dat sport en geniet van de geneugten des levens. Zij is stralend, zelfverzekerd, jong en slank en haar beeld is tot in de jaren ’60 dat van het Amerikaanse meisje van Europese afkomst gebleven. De filmindustrie beleeft een gouden tijd en vrijwel alle grote filmsterren verschijnen als pin-ups in tijdschriften en op reclameposters. De pin-up zorgt er niet alleen voor dat de mannen het hoofd omdraaien maar zij houdt ook de economie draaiend.

De Tweede Wereldoorlog

Tijdens de Tweede Wereldoorlog beleeft het pin-up-genre zijn hoogtepunt omdat de pin-up massaal wordt gebruikt om het moreel van de Amerikaanse soldaten hoog te houden. Zij staat in alle soldatenblaadjes en hangt aan de binnenzijde van vrijwel iedere kastdeur in de kazerne. De foto van Betty Grable die schalks over haar schouder kijkt wordt het meest verspreide affiche van die tijd en de trage en kwetsbare bommenwerpers krijgen een pin-up op de neus geschilderd als goddelijk bescherming, een hedendaagse interpretatie van het boegbeeld van de oude koopvaardijschepen. Daarbij komen we bij het belangrijkste kenmerk van de pin-up: ze is een goddelijke verschijning. Ze is niet van deze aarde maar ze is een onbereikbare droomvrouw, zij is Aphrodite, de liefdesgodin, die geboren is uit het schuim van de golven en dus is zij de perfecte vrouw. Je zou zelfs zo ver kunnen gaan door te stellen dat alleen tekeningen of schilderijen echte pin-ups kunnen zijn omdat foto’s gemaakt zijn van levende vrouwen en dat per definitie geen fantasievrouwen of godinnen zijn.

Jaren ’50

De jaren ’50 zijn op veel gebieden een herhaling van de jaren ’30, het is de tijd van huiselijkheid, burgerlijkheid en vooral de tijd van hard werken om de economie en de verwoeste Europese steden opnieuw op te bouwen. De kerk heeft de samenleving nog stevig in zijn greep en frivool gedrag en blootfoto’s worden niet getolereerd. In de jaren ’60 verandert de hele maatschappij en lijken de mogelijkheden zowel op technisch als op ethisch gebied onbeperkt. De pil wordt uitgevonden die ruimte biedt voor nieuwe seksuele vrijheden en de moraal wordt steeds losser. De bikini en de minirok laten meer van het vrouwelijk lichaam zien dan welke kledij in het verleden ooit heeft gedaan. De foto’s in de tijdschriften worden steeds gewaagder en steeds bloter en de porno-industrie is in opkomst. Erotische dromen over liefdesgodinnen passen niet meer in deze tijd want de dames zijn tot in het kleinste detail te
“bewonderen” op de tijdschriftfoto’s. Zij hebben niets goddelijks meer en zijn verworden tot vulgaire pornomodellen en daarmee is het tijdperk van de pin-up voorbij.

Een plezier voor het oog

Kijken naar de pin-up is daarentegen niet kijken naar de eindfase van de liefde maar juist naar het begin daarvan. De pin-up is louter een plezier voor het oog, dat in de beste gevallen gefascineerd raakt door de schoonheid van het vrouwelijk lichaam of door de visie van de artiest daarop. Het is de kunst van de liefde op het eerste gezicht. De pin-up blijft prikkelen en de aandacht trekken omdat zij niet alles laat zien en de kijker nieuwsgierig houdt. Het geheim van de pin-up schuilt voor het grootste deel in de houding, de pose die zij aanneemt. Zij kijkt de toeschouwer niet uitdagend aan maar heeft een onschuldige jonge-meisjes-blik en vaak lijkt het alsof zij betrapt wordt (tijdens het aankleden, het verzorgen van haar haar, enz) tijdens intieme momenten (denk aan de sleutelgat-scènes) die niet bedoeld zijn voor nieuwsgierige blikken. Soms wordt zij afgebeeld als het naïeve meisje dat met haar jurk in
het prikkeldraad blijft hangen of andere domme dingen doet waardoor de kijker een blik wordt gegund op haar fraaie, slanke benen.

Haar houding is soepel en nooit vermoeid, haar haar is gezond en glanzend en is één van haar aantrekkelijkste aspecten. Ze heeft jonge, stevige borsten, de lijnen van haar lichaam zijn sierlijk en haar lange benen laat ze graag zien. De meest mysterieuze onderdelen van de pin-up zijn haar schoenen. De hoge hak imiteert en overdrijft de al aanwezige versmalling onder de kuit waardoor de vrouw meer boven de aarde zweeft dan er aan is verankerd. Tevens maken de hoge hakken de benen visueel nog langer en slanker en wordt haar houding nog sierlijker. Religieus beschouwd zijn de schoenen met de hoge hakken net altaartjes waarop de godin staat en die ze steeds met zich mee draagt. Wanneer de schoenen ontbreken staat zij moeiteloos op haar tenen als een ballerina.

Foto’s en tekeningen

We kunnen de pin-ups onderverdelen in foto’s en tekeningen. Veel filmsterren zijn begonnen als fotomodel en maakten met pin-up-affiches reclame voor hun films. De beroemdste filmgodin is zonder twijfel Marilyn Monroe en iedereen kent de foto met haar opwaaiende jurk. In 1953 was zij te bewonderen in het eerste nummer van Playboy. Andere bekende filmdiva’s zijn Rita Hayworth, Jane Russell en Jayne Mansfield. Heel bekend bij pin-up liefhebbers is Betty Page, het kittige zwartharige fotomodel dat foto’s in het sado-masochistische “bondage”-genre van zich liet schieten. Door haar immer opgewekt gezichtje wordt de sfeer van de foto’s verzacht en ziet de toeschouwer dat het slechts spel is. Ook de Franse superster Brigitte Bardot was regelmatig te bewonderen op pikante plaatjes. Tegenwoordig worden er ook nog leuke pin-up foto’s gemaakt en vooral de kalender is een dankbaar medium om
deze fraaie plaatjes te tonen. Denk maar aan de erotisch kalenders die je in veel garagebedrijven ziet/zag hangen. Het summum daarbij is uiteraard de beroemde Pirelli-kalender die ieder jaar in beperkte oplage wordt gedrukt en die niet te koop is. De Italiaanse bandenfirma verstrekt dit collectors-item gratis aan goede relaties. Moderne pin-ups zijn vaak niet
meer de “onschuldige” meisjes van de jaren ’20; zij zijn harder en hebben een blik in hun ogen waaruit blijkt dat zij niet met zich laten spotten. Soms zijn zij afgebeeld met wapens en het is meteen duidelijk dat een man op zijn hoede moet zijn voor deze vervaarlijke dames. De tekeningen en schilderijen zijn zo mogelijk nog interessanter omdat de kunstenaar zijn droomvrouw precies zó kan creëren als hij in gedachten heeft, zonder gehinderd te worden door lichamelijke beperkingen (van de dame). Hij kan haar benen net zo lang, haar blik net zo uitdagend of preuts, haar haar net zo glanzend en golvend en haar borsten net zo vol maken als hij wenst. Hij geeft haar vaak een houding die bij een vrouw van vlees en bloed een acute hernia zou veroorzaken. De geschilderde dames hebben echter geen last van lichamelijke ongemakken en blijven de kijker betoveren met hun stralende glimlach.

Foto’s en tekeningen

In de jaren ’40 waren de Varga Girls van Antonio Vargas immens populair in Amerika en in de jaren ’60 was hij vaste medewerker aan het blad Playboy. Zijn tekeningen behoren zonder meer tot de top van het pin-up genre. Dit geldt ook voor het werk van Gil Elvgren. De producten van hun voorganger George Petty waren in de jaren ’30 en ’40 zo bekend en geliefd dat in 1950 een Hollywoodfilm getiteld “The Petty Girl” verscheen. Andere schilders die veel mooi werk hebben geleverd zijn: Peter Dribben, Earl Moran, Zoë Mozert, George Quintana, Rolf Armstrong en de Fransman Alain Aslan. Van tekeningen van diverse artiesten zoals Antonio Vargas en Gil Elvgren zijn boeken verschenen. Daarnaast is er Internet waarop veel mooie pin-ups zijn te vinden.

door Ad van Boheemen